پرسش :

کمک های اولیه در ســوختگى ها چیست؟

پاسخ :
هرساله تعداد زيادى از مردم دچار سوختگى مى شوند كه نيمى از اين موارد در كودكان و خردسالان پيش مى آيد. هر چند پيشرفت هاى عمده اى در درمان سوختگى حاصل شده است اما بسيارى از عوارض جسمى سوختگى تا مدتها گريبانگير نجات يافتگان است. سوختگى ها از نظر شدت آسيب رسانى به بافت هاى بدن به سه درجه تقسيم مى شوند :
سوختگى درجه يك كه در آن فقط لايه سطحى پوست آسيب مى بيند و علامت آن تنها سوزش و قرمزى پوست است. سوختگى درجه دو كه در آن لايه هاى زيرى پوست هم آسيب مى بينند و همراه با درد و سوزش و تاول است. سوختگى هاى درجه سوم كه پوست بطور كامل آسيب مى بيند و بافت هاى زير آن مانند عضلات و استخوان ها نيز ممكن است دچار آسيب شوند و اغلب نيازمند پيوند زدن و جراحى است.
علاوه بر درجه سوختگى درصدى از سطح بدن كه سوخته است نيز وخامت وضعيت مصدوم مؤثر است.
در مواقع مواجهه با مصدوم سوختگى اقدامات اوليه زير را قبل از رساندن او به مراكز درمانى انجام دهيد
- متوقف كردن سوختگى با جدا كردن مصدوم از منبع سوختگى
- در سوختگى هاى ناشى از عوامل حرارتى يا شيميايى غير خشك از آب خنك براى شستن پوست آسيب
ديده استفاده كنيد.
- اگر تنفس بيمار متوقف است او را احياء كنيد.
- محل سوختگى را با گاز استريل يا در صورت نبودن آن با پارچه تميز بپوشانيد.
- مصدوم را سريعاً به مراكز درمانى نزديك براى اقدامات پزشكى لازم برسانيد.
مواردى كه سوختگى از درجه يك باشد يا سطح سوختگى پوست خيلى كم و ازدرجه دوم باشد
مى توان به صورت خانگى با استفاده از پمادهاى سوختگى و پانسمان مناسب آن را درمان كرد.
لازم به تذكر است سوختگى ناشى از برق گرفتگى معمولا از نوع درجه 3 است و احتياج به مراقبت هاى ويژة پزشكى دارد.

« مشخصات و درمان »
۱ – هرگز روغن يا پمادهاي روغني روي سوختگي نماليد . اين موارد موجب عدم دفع حرارت در محل آسيب شده و باعث عفونت شود .
۲ – هميشه در موارد زير بايد به مرکز طبي مراجعه کرد :
• اگر قرباني يا صدمه ديده کودک و يا سالخورده باشد .
• سوختگي بيش از يک قسمت از بدن را درگير کرده باشد .
• سوختگي در قسمتهاي حساس بدن رخ داده باشد . ( دستها – صورت – پاها و ... )
• سوختگي درجه ۳ باشد
• سوختگي با مواد شيميايي

انواع سوختگي :
• درجه ۱
• درجه ۲
• درجه ۳
• سوختگيهاي شيميايي

سوختگي درجه ۱ : آسيب به لايه خارجي پوست وارد مي شود .

علائم و مشخصات سوختگي :
1. قرمزي
2. درد متوسط
3. تورم و آماس

درمان :
1. قسمت آسيب ديده را فوراً در آب سرد فرو ببريد .
2. آنرا در زير آب سرد و يا يک پارچه مرطوب نگهداريد تا زماني که درد کاهش يابد .
3. براي محافظت از محل سوختگي آنرا با يک گاز خشک و تميز بپوشانيم .

سوختگي درجه ۲ : سوختگي به دومين لايه پوست نفوذ مي کند .

مشخصات وعلائم :
1. تاول
2. پوست زبر و خشن و قرمز
3. تورم و آماس
4. درد خيلي شديد

درمان :
1. فرو بردن موضع آسيب ديده به داخل آب سرد و يا استفاده از پارچه مرطوب در اسرع وقت .
2. خيلي ملايم و آهسته منطقه آسيب ديده را خشک کنيد . هرگز آنجا را مالش ندهيد زيرا خراشيدن و ماليدن محل باعث پاره شدن تاولها و مساعد کردن زمينه عفونت مي شود .
3. محل آسيب ديده را با يک باند خشک و استريل بپوشانيد .
4. اگر سوختگي در ناحيه بازو و يا پاها قرار دارد عضو مربوطه را تا جاي ممکن بالا نگهداريد .
5. « سوختگي درجه ۲ بايد طي چند هفته بهبود يابد . »

سوختگي درجه ۳ :
درد در سوختگي درجه ۳ کمتر از سوختگي درجه ۲ مي باشد زيرا سلولهاي عصبي در بافت آسيب ديده در حقيقت تخريب مي شوند . اما با اين حال آسيب و صدمه خيلي شديدتر از نوع ۲ مي باشد .
در اينحالت سوختگي به لايه سوم پوست نيز نفوذ مي کند .

مشخصات و علائم :
ظاهر آسيب بصورت سفيد و يا زغالي شدن است .
درمان :
1. هيچ لباس و يا پوششي را روي محل آسيب ديده نگذاريد ويا حرکت ندهيد .
2. آب سرد و يا درمان طبي را براي سوختگي بکار نبريد .
3. لباس تميز و خشک بپوشيد و منطقه آسيب ديده را لخت بگذاريد .
4. اگر سوختگي در بازو و دستها و يا پاها مي باشد عضو آسيب ديده را بالاتر از سطح قلب نگهداريد .
5. اگر فرد صدمه ديده دچار سوختگي ناحيه صورت شده است ، مرتباً او را از نظر وضعيت تنفس معاينه کنيد و مطمئن شويد که مشکل تنفسي ندارد .
6. در اولين وقت مصدوم را به بيمارستان برسانيد .

سوختگي هاي شيميايي :
1. لباس را از نزديک و يا روي محل سوختگي دور نگهداريد . هرگز لباسها را از سر مصدوم بالا نکشيد بلکه لباسها را بريده و از مصدوم جدا کنيد .
2. ناحيه صدمه ديده را با آب تقريباً سرد شستشو دهيد حداقل به مدت ۲۰ دقيقه
3. از يک پوشش تميز روي ناحيه صدمه ديده استفاده کنيد .
به توصيه هاي پزشکي توجه کرده و هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنيد .

درمان سوختگي
قبل از درمان سوختگي بايد جهت جلوگيري از بدتر شدن وضعيت ، عامل ايجاد کننده سوختگي را حذف و يا دور کرد . بعنوان مثال آتش را خاموش کرد .
لباس فرد را در صورت امکان سريعاً در آورد ( مگر مواقعي که لباس به پوست چسبيده باشد )
• مراقبت خانگي در واقع تميز نگاه داشتن زخم ، جهت پيشگيري از عفونت است .
• در خيلي از بيماران براي حداقل چند روز داروهاي مسکن لازم است روي سطح سوخته را مي توان با باندهاي نچسب و يا گاز استريل پوشاند .
• باندي که روي سطح سوخته قرار مي گيرد براحتي با يکبار قرار گرفتن در آب جدا مي شود .
• در بعضي مواقع براي برخورداري از مراقبتهاي کاملتر و بهتر ، نياز است که شخص در بيمارستان بستري شود .
• در سوختگي هايي که شخص از فعاليتهاي عادي و روزمره اش ناتوان مي شود نظير راه رفتن و يا خوردن حتماً بايد در بيمارستان يا مرکز درماني بستري شود .
• در سوختگي هاي عميق درجه ۲ ، درجه ۳ ، سوختگي در کودکان ، سالمندان و نيز سوختگي در دستها ، پاها و ناحيه تناسلي معمولاً بهترين اقدام مراجعه به مرکر درماني مي باشد .

درجه بندي سوختگي ها :
۱- سوختگي هاي کوچک سطحي :
در اين سوختگي ها جهت پيشگيري از عفونت ، تميز نگه داشتن موضع خيلي مهم است . اگر آلودگي به عمق نفوذ کرده باشد پزشک با تزريق يک داروي بيحسي موضع را را با تراشيدن تميز مي کند .
۲- سوختگي هاي کوچک عمقي :
اين نوع سوختگي ها احتمالاً نياز به ارزيابي در بيمارستان داشته و يا در مطب پزشک ، روزي چند بار حداقل در چند روز اول مورد معاينه قرار گيرند .
در اين سوختگي ها ( درجه ۲ ) شايد نياز به پيوند پوست باشد .
بيشتر پيوندهاي پوست جايگزين پوست آسيب ديده مي شوند اما بعضي ديگر از پيوندها د رواقع اثر موقتي پوشاننده و حمايتي پوست را دارند و پوست آسيب ديده خودش ترميم مي شود .
در جريان پيوند پوست ، قسمتي از پوست سالم از ناحيه غيرسوخته در خود شخص ( اتوگرافت ) يا از پوست شخص ديگري ( آلوگرافت ) و يا از موجودات ديگر . پوست خوک بسيار شبيه پوست انسان است .
پيوند پوستي طي عمل جراحي و بعد از اينکه بافتهاي مرده بطور کامل تخليه شدند و از تميزي پوست اطمينان حاصل شد انجام مي شود .
اخيراً پوست مصنوعي ساخته شده که براحتي جايگزين پوست سوخته مي شود .
۳- سوختگي هاي شديد :
اين سوختگي ها زندگي را به خطر مي اندازند و نياز به اقدامات درماني فوري دارند . تميز نگاه داشتن ناحيه حياتي است زيرا پوست آسيب ديده بسرعت عفوني مي شود .
اين نوع سوختگي ها نياز به مدت زمان طولاني براي بهبود دارند حتي گاهي سالها زمان لازم است اين سوختگي ها منجر به بدشکلي در افراد شده و خيلي ها را افسرده مي کند .
امروزه بافتهاي سوخته با روشهاي بيولوژيکي و جديد براحتي درمان مي شوند و اسکارها و نواقص برطرف مي شوند.

سوختگي هاي الکتريکي
عبور جريان برق از بدن احتمالاً باعث ايجاد جراحتهاي وخيم و حتي مرگ آور مي شود . جريان برق ممکن است از يک منبع توليد برق با ولتاژ پايين ( وسايل الکتريکي خانگي ) يا ولتاژ بالا ( بيش از ۱۰۰۰ ولت - معمولاً در کارخانه ها يا در خيابان ) و يا احتمالاً از صاعقه ( برق زدگي )‌باشد . وقتي جريان برق از نقطه اي وارد بدن مي شود از محل ديگر که در آن بدن با زمين تماس دارد خارج مي شود . نقاط ورود و خروج جريان برق از بدن آسيب مي بيند و آسيب اين نقاط به صورت حفره اي شبيه به محل ورود گلوله به چشم مي خورد . به غير از محل ورود و خروج جريان برق ،‌بافتهايي که در مسير اين دو نقطه قرار دارند نيز تحت تأثير جريان برق و حرارت توليد شده تخريب مي شوند به طوري که هرچه ولتاژ برقي که وارد بدن مي شود بيشتر باشد ، سوختگي ايجاد شده عميق تر و جراحتهاي باقي مانده وخيم تر خواهند بود . علاوه بر اين ،‌ جريان الکتريکي ضمن عبور از بدن در اعصاب ( محيطي و مرکزي ) ، ماهيچه ها و قلب تغييرات شيميايي قابل توجهي ايجاد مي کند و باعث اختلال در واکنش هاي بدن شده و يا به طور کلي باعث توقف آنها مي شود ، در بسياري از موارد اگر چه سوختگي خارجي ( محل ورود و خروج جريان برق ) به طور فريبنده اي کوچک است اما اين مقدار کوچک نبايد پوششي بر آسيب هاي وخيم تر عمقي باشد و ما را به اشتباه بياندازد .
ابزار و سيمهاي برق با ولتاژ پايين که در خانه يا محل کار يافت مي شوند مي توانند باعث برق گرفتگي بشوند . اکثر سيمها و ابزار الکتريکي توسط روکش هاي عايق پوشانده شده اند تا انسان تماس مستقيم با برق نداشته باشد . بسياري از برق گرفتگي ها ناشي از خراب بودن کليدها ، سائيده شدن روکش سيمها يا خرابي خود وسيله الکتريکي است . کودکان بيشتر در معرض خطر برق گرفتگي قرار دارند چرا که دوست دارند با کليدها ، سيمها و يا پريزها بازي کنند .
آب يک هادي خوب جريان برق است لذا تماس با وسايل الکتريکي با دست خيس يا زماني که زير پاها خيس است ، خطر برق گرفتگي را افزايش مي دهد .
صاعقه يک منبع طبيعي توليد الکتريسيته ( جريان مستقيم با سرعت و ولتاژ فوق العاده زياد ) است که به طور عادي براي رساندن خود به زمين از نزديکترين زائده بلندي که در آن حوالي وجود دارد استفاده مي کند و اگر شخصي در تماس با ، يا حتي نزديکي به يک زائده طبيعي مانند درخت ، برج يا دکل باشد صدمه شديدي خواهد ديد . الکتريسيته توليد شده به وسيله برق آسمان عمرش فوق العاده کوتاه است اما مي تواند موجب مرگ آني ( به علت ايست قلبي - تنفسي ) يا حداقل سبب به آتش کشيدن لباس شخص شود ( اما صدمات بافتهاي عمقي به نسبت سبکتر است ) . بنابراين در زمان رعد و برق بايد به سرعت از محلهاي خطرناک دور شد .

عوارض تهديد کننده جان مصدوم در صدمات الکتريکي
با ورود جريان برق به بدن در اثر انقباضهاي الکتريکي سفت ( کزازي شکل ) عضلات تنفسي يا آسيب مراکز تنفسي در مغز ( در بصل النخاع ) ايست تنفسي عارض مي شود و پس از مدتي قلب نيز از حرکت مي ايستد . البته اگر جريان برق از خود قلب نيز عبور کرده باشد با ايجاد انقباضات کرمي شکل و غيرمؤثرو اسپاسموديک در بطن ( فيبريلاسيون بطني ) ايست قلبي اوليه خواهيم داشت . پس از ايست قلبي - تنفسي اگر در عرض ۴ تا ۶ دقيقه عمليات احياء شروع نشود مرگ قطعي و حتمي خواهد بود . اما قبل از شروع عمليات احياء ابتدا بايد تماس مصدوم را با جريان برق از بين ببريم .

قطع جريان کم ولتاژ
معقولترين کار قطع کليد کنتور است . اگر دسترسي سريع به فيوز امکان پذير نبود دو شاخه را از پريز بيرون بياوريد يا سيم روکش دار را بکشيد تا از پريز خارج شود و مطمئن شويد که خود در يک محل بي خطر و سالم قرار گرفته ايد . اگر نتوانستيد جريان برق را به اين ترتيب قطع کنيد روي يک ماده عايق خشک مثل روزنامه يا يک تخته چوبي يا لاستيک بايستيد و با يک وسيله چوبي بلند ( مثل جارو ) منبع برق را از مصدوم دور کنيد . يا اينکه يک طناب را به دور رانها يا دست مصدوم بياندازيد و او را به سمت خود بکشيد تا از منبع دور شود .
توجه کنيد : از به کار بردن وسايل فلزي يا مرطوب يا از تماس با بدن لخت مصدوم کاملاً خودداري کنيد . اگر هيچ راهي وجود نداشت گوشه لباس مصدوم را که خشک است بگيريد و او را بکشيد .

برق گرفتگي با جريانهاي پر ولتاژ
در مواردي که با برق گرفتگي ولتاژ بالا روبرو هستيد به هيچ عنوان به مصدوم نزديک نشويد مگر اينکه از طرف پليس يا شخص مسئولي به شما اطمينان داده شود که مي توانيد به مصدوم نزديک شويد . تماس با برق هاي پرولتاژ در خطوط فشارقوي هوايي معمولاً سبب مرگ آني مي شود . در چنين مواردي ضمن ايجاد سوختگي هاي شديد ، در اثر نيروي ناشي از اسپاسم ناگهاني ماهيچه اي ، مصدوم به مساحتي دورتر از محل تماس پرت مي شود . اگر مصدوم همچنان در تماس با برق مانده بود يا اينکه کمتر از ۱۸ متر از خطوط فشار قوي فاصله داشت هرگز کوشش نکنيد که او را نجات دهيد ، حتي به او نزديک هم نشويد تا اينکه برق به وسيله مسئولين قطع شود چرا که برق فشار قوي حالت قوسي داشته و مي تواند مسافتهاي دور را نيز تحت تأثير قرار دهد در اين موارد مواد عايق ، مانند چوب خشک يا لباس خشک به هيچ وجه حفاظتي براي شما ايجاد نخواهد کرد . بلافاصله به پليس خبر دهيد و اجازه ندهيد کسي به مصدوم نزديک شود و زماني کمک هاي اوليه را شروع کنيد که از طرف مسئولين يا مراجع رسمي به شما اطلاع داده شود که برق قطع شده است .

ارزيابي مصدومين برق گرفتگي
شکايات وعلائم
مصدومي که دچار برق گرفتگي مي شود ممکن است يکي يا تمام شکايات و علائم زير را داشته باشد :
• سوختگي هاي محل ورود و خروج جريان برق از بدن
• قطع راههاي عصبي که به صورت فلج اندام تظاهر مي کند .
• درد و حساس شدن ماهيچه ها
• افزايش فشار خون يا کاهش فشار خون همراه با علايم و شکايات ناشي از شوک
• مشکل شدن تنفس يا ايست تنفسي ( ممکن است زبان ورم کند و راه هوايي را مسدود نمايد)
• ضربانات نامنظم قلب يا ايست قلبي.
• بي قراري و تحريک پذيري ، اگر مصدوم هوشيار است .
• بيهوش شدن .
• اختلالات بينايي .
• شکستگي استخوانها ( از جمله ستون مهره ها ) و دررفتگي مفاصل به علت انقباضات شديد عضلات يا پرت شدن .
• تشنج ( در موارد شديد )

مراقبت از مصدوم
مراحل مراقبتهاي اورژانس
• مطمئن شويد که خود و مصدوم در يک منطقه بي خطر قرار داريد .
• براي مصدوم يک راه هوايي مطمئن برقرار کنيد و اگر لازم است ( در موارد ايست قلبي - تنفسي ) عمليات احياي قلبي - تنفسي مقدماتي را شروع کنيد .
• در صورت وجود ضايعات نخاعي و ستون فقرات ، آسيب هاي سر و شکستگي شديد ، مراقبتهاي اوليه مربوط به آنها را انجام دهيد .
• سوختگي هاي الکتريکي را ارزيابي کنيد . در جستجوي حداقل دو محل سوختگي خارج باشيد : يکي محل تماس با منبع انرژي الکتريکي و ديگري محل تماس با زمين .
• محل هاي سوختگي را سرد کنيد .
• بر روي مناطق سوخته پانسمان استريل خشک قرار دهيد .
• مراقب شوک باشيد . آن را درمان کرده و اکسيژن با غلظت بالا تجويز کنيد .
• مصدوم را هر چه زودتر منتقل کنيد . بعضي از عوارض سوختگي ( مثل تورم راههاي هوايي و در نتيجه خفگي ، نارسايي کليه ، اختلالات قلبي و شوک ) شروع تدريجي دارند . بنابراين بايد مصدوم را سريعاً به مرکز مجهز منتقل کرد و او را تحت نظر قرار داد .
توجه کنيد : آسيب هاي الکتريکي سبب تخريب وسيع عضلات شده ، که اين باعث آزاد شدن مواد سمي ( مثل ميوگلوبين ) به داخل خون مي شود . اين مواد از راه خون به کليه ها رسيده و در ادرار ترشح مي شوند و رنگ آن را قرمز مي کنند و از طرفي با رسوب در کليه ها سبب نارسايي کليه خواهند شد . بنابراين براي جلوگيري از اين عارضه به مصدومين برق گرفتگي که ادرار قرمز دفع مي کنند بايد حجم زيادي از مايعات داخل وريدي ( ترجيحاً حاوي بي کربنات سديم ) تزريق کرد تا با شسته شدن کليه ها ، آسيب کليوي تقليل يابد .